Verdiep je in de wereld van de zaden en hun gebruik. In welke omstandigheden kiemen zaden het best, en wat kan je doen om dat verder te optimaliseren? Lees het hier.
Nuttige tips voor het aanleggen van een eigen moestuin lees je in het artikel 'Je eigen moestuintje: makkelijker dan je denkt'.
De kwaliteitsnormen
VT maakt uitsluitend gebruik van zaad van betrouwbare en gecontroleerde oorsprong. Bij de aankoop van zaden wordt heel selectief een keuze gemaakt uit een ruim aanbod van diverse leveranciers. De kwaliteit wordt in praktijkproeven gecontroleerd en is doorslaggevend. Een uitgebreid testprogramma volgt de kiemresultaten van alle zaden, vanaf het ontvangen van de nieuwe oogst tot de periode van commercialisering. Indien er aanwijzingen zijn dat de kiemkracht van verpakte zaden om één of andere reden niet meer aan de normen zou voldoen, worden de betrokken verpakkingen uit de handel genomen.
De verpakking
Op de achterkant van de zaadzakjes staat informatie over de eigenschappen en de zaaimethode van de soort of selectie. De ruimte voor tekst is er echter beperkt. Deze website is een bron van aanvullende informatie. In de interactieve catalogus vind je bijkomende gegevens, zoals met optimale kiemtemperatuur en diverse algemene of soortgebonden tips.
Zaaigrond
Vroeg in het voorjaar kan binnenshuis of in een verwarmde serre worden gezaaid. Dat doe je in potten en bakken. Om te beginnen is het belangrijk dat deze grondig worden schoongemaakt. Grond- of schimmelresten van een vorig gebruik kunnen immers bronnen van infecties zijn. Bij het zaaien gebruik je zaai- en stekgrond. Bepaalde potgronden bevatten soms iets teveel mest- en voedingsstoffen en daar houden kiemplantjes niet van. Zaaigrond bevat meer turfachtig materiaal dat de grond luchtig maakt, waardoor er een betere wortelvorming optreedt. Water geven is heel belangrijk, maar teveel en koud water kunnen de kiemplantjes laten wegrotten. Toedienen van kunstmest is helemaal overbodig. Zaaigrond bevat voldoende voedingstoffen voor de eerste weken van de tengere kiemplanten.
Zaaien binnenshuis
De huiskamer is, omwille van de temperatuur die er heerst, een goede omgeving om zaden in zaaikistjes voor te zaaien. Voor de kieming hebben de meeste zaden immers een vrij hoge temperatuur nodig. Het zaaibakje afdekken met plastiek of een glasplaat tot aan de opkomst is een doeltreffende maatregel om de vochtigheid op peil te houden. Wanneer geen speciaal samengestelde zaaigrond wordt gebruikt, kan men beter niet in zuivere potgrond zaaien. Een mengsel van potgrond waarin turf en scherp zand is verwerkt heeft als voordeel dat het vocht beter wordt vastgehouden. Eenmaal gekiemd neemt de behoefte aan een hoge temperatuur af en het belang van voldoende licht toe. Gebrek aan voldoende licht in de huiskamer, in combinatie met een hoge temperatuur, doen de kiemplanten langgerekt uitgroeien. Het is dus aan te raden plantjes niet te lang onder deze omstandigheden op te kweken. De opkweek kan beter verder gezet worden in een serre. In de praktijk wordt vaak teveel water gegeven aan kiemplantjes. In iets drogere omstandigheden vormen planten een beter ontwikkeld wortelgestel. Bij het gieten van bovenaf kunnen de kiemplantjes nat worden. Als ze niet snel genoeg kunnen opdrogen, is de kans groot dat er schimmels zullen optreden. Het is beter om water te voorzien aan de voet van de kiemplantjes. Het zaaien in persblokjes of in individuele potjes heeft als voordeel dat, door ze in een bak met water te zetten, water van onderuit kan opgezogen worden.
Zaaien in volle grond
Vele groenten en bloemen worden direct in de volle grond gezaaid. Er wordt gezaaid in rijtjes en op afstanden die op ieder zaadzakje duidelijk staan aangegeven. Vroeg in het voorjaar zorgt een bedekking van het zaaibed met vliesdoek of plastiek voornamelijk voor bescherming tegen koude en vogelvraat. Sommige gewassen met grovere zaden zoals augurk, komkommer, pompoen en courgette kunnen ook in potjes gezaaid worden. Dit geeft het voordeel dat er iets vroeger kan gezaaid worden en dat de zaailingen op een beschutte plaats kunnen worden opgekweekt.
De kieming van zaden
Zaad is een levend product en naast de kwaliteitszorg bij het in de handel brengen moeten ook de factoren waarbij het zaad gebruikt wordt optimaal zijn. Doorgaans mag men erop rekenen dat gemiddeld 65% tot 90% van de zaden kiemen. Ruim driekwart daarvan leveren stevige, gezonde planten. Bij het kiemen van zaden zijn de volgende factoren van belang: water, licht, zuurstof en warmte.
Het eerste proces in de kieming is de opname van water door het zaad. Eens de kieming begonnen is, kan een droogteperiode het zaad gemakkelijk doden. Een overmaat aan water kan echter ook een negatief effect hebben. De watergifte is van in het begin een cruciaal element. Weken van zaden voor het kiemen kan de opname van water bevorderen waardoor de zaden beter en sneller kiemen. Dit geldt vooral voor de grovere zaden.
Licht kan het kiemen van zaden bevorderen of belemmeren. Men spreekt van donkerkiemers, de meeste groenten en bloemen, en lichtkiemers. Donkerkiemers zijn zaden die in het donker, bedekt door een laagje aarde, zullen kiemen. Dat laagje is twee tot driemaal de dikte van het zaad, dus vaak maar een paar millimeter dik. Licht remt het kiemproces af bij donkerkiemers, bij lichtkiemers geeft licht de prikkel om te gaan kiemen. Het zaad van deze lichtkiemers, bv. Ageratum, Begonia, Browallia, Impatiens, Digitalis en Petunia, wordt dan ook niet of slechts zeer weinig afgedekt. Andere soorten kiemen niet in het licht (donkerkiemers: Calendula, Centaurea, Phlox, Verbena) en worden daarom in donkere kamer tot kiemen gebracht.
Voldoende lucht in de omgeving van het zaad is ook zeer belangrijk. Daarom is een losse zaaigrond met voldoende luchtgaten onontbeerlijk voor de kieming. Bij gebrek aan zuurstof, door een te hard aangedrukte zaaigrond of door te natte zaaigrond, wordt de kieming sterk geremd en kan het zaad zelfs afsterven.
Een juiste temperatuur is één van de belangrijkste factoren bij de kieming. Temperatuur heeft een rechtstreekse invloed op de opkomst, het kiemingspercentage en de kiemsnelheid. Er is een belangrijk onderscheid tussen verschillende soorten zaden. Bepaalde zaden vragen geen specifieke temperatuur terwijl andere slechts kiemen bij een welbepaalde temperatuur. Veel soorten hebben een minimum, maximum en optimum temperatuur waarbij kieming optreedt. Zaaikisten kunnen dus, afhankelijk van de soort, op een radiator, op een koele vensterbank, in een koude kas of in de buitenlucht geplaatst worden. Men onderscheidt: koude verdragende soorten, die kiemen bij uiteenlopende temperaturen, (tussen 5 en 30 graden Celsius); koude vereisende soorten die in het najaar kiemen, als de temperatuur voldoende gezakt is en tot slot zijn er warmte vereisende soorten, tropische en subtropische planten (zoals tomaat, aubergine, paprika) die een minimum van 15 graden Celsius vragen. Voor bepaalde zaden geven wisselende temperaturen tussen dag en nacht een beter kiemresultaat.